Avonddoekjes

Een van de meest opvallende en tot de verbeelding sprekende onderdelen van de Walcherse (en in mindere mate ook de Zuid-Bevelandse) dracht is het 'avonddoekje'. 

Een avonddoekje is een wit, grijs of zwart gebreid of gehaakt driekantig of rondlopend doekje met een sierrand. Het avonddoekje wordt op Walcheren uitgesproken als ‘èvundoekje’. Met de nadruk op de verlenging van de è klank… Haast onmogelijk te schrijven dus. In Arnemuiden noemen ze het een ‘netje’.

Bij onderzoek naar de herkomst van dit doekje op het vele fotomateriaal wat voorhanden is zien we opvallend genoeg dat vrouwen voor WOI geen avonddoekjes dragen. Avonddoekjes verschijnen pas in het straatbeeld na circa 1920. Dit bewijst dat de streekdracht zich lange tijd is blijven vernieuwen.

Tot WOI dragen vrouwen en meisjes voornamelijk vierkante, wollen doeken met franjes over de schouders. Deze doeken waren vooral bedoeld om de kou te weren. Van deze - vaak prachtige –geruite, pastelkleurige doeken zijn er nog veel bewaard gebleven.

foto geleend van Internet, fotograaf onbekend

Na WOI verschijnen er voorzichtig gehaakte en gebreide witte, kanten doekjes in het straatbeeld. Ze zijn nog niet meteen gemeengoed en worden in eerste instantie alleen ná het werk gedragen; vandaar ook de naam ‘avond’-doekje. In de loop van de jaren groeit het aantal vrouwen dat deze doekje vaker en langer gaat dragen. De vrouwen die zich als laatsten in de streekdracht hullen dragen de avonddoekjes veelal de gehele dag.  

foto geleend van Internet, fotograaf onbekend

Hoe kwam het dat avonddoekjes hun intrede deden in de streekdracht? Het vermoeden bestaat dat jonge Walcherse vrouwen in de periode tijdens de Eerste Wereldoorlog geïnspireerd worden door de kleding van de vele Belgische vluchtelingen die hun toevlucht zoeken in Zeeland. Boerendochters wilden ook wel eens wat nieuws uitproberen en zij zien bij de Belgische madammen de burgermode van die tijd met de mooie witte kanten kraagjes. Zij beginnen met het haken en breien van witte doekjes die als replica’s van de kanten kragen worden gedragen. 

De eerste doekjes worden aarzelend uitgeprobeerd, totdat het ‘experiment’ door de dorpsgemeente ‘goedgekeurd’ wordt. Zo breidt het gebruik van het doekje zich uit om gemeengoed te worden.

De meeste avonddoekjes werden gehaakt, maar er komen ook prachtig gebreide versies voor. Er bestonden geen geschreven patronen van avonddoekjes. Vrouwen verzonnen ze zelf of maakten ze van elkaar na. Bekend is het verhaal dat er op zondag tijdens de kerkdienst vaak heel goed naar degene gekeken werd die voor je in de kerkbank zat.. zo kon je het patroontje van een avonddoekje goed bestuderen en thuis namaken.

Wat opvalt bij de avonddoekjes is het dat er haast geen één hetzelfde is. Ze komen voor in werkelijk alle soorten steken, maten en vormen, waardoor ze ongelofelijk divers zijn. Ook de randen zijn vaak ware kunstwerkjes op handwerkgebied.

De driehoekige vorm leende zich er uitstekend voor om te laten zien welke handwerktechnieken je in huis had… of hebt.

De draagster van een grijs of zwart doekje gaf hiermee aan dat aan dat zij in lichte, halve of zware rouw was.

foto geleend van Internet, fotograaf onbekend

Mevrouw Vos uit Middelburg, nog dagelijks in dracht, hier in gesprek met een deelneemster van de Streekdrachtendag in Hoedekenskerke in 2015. Haar doekje heeft ze al lang afgedaan ;)

Kun je niet wachten op de resultaten van ons onderzoek, en wil je metéén aan de slag: Jeanet Jaffari van Blij dat ik brei heeft op haar site Tikkeltje Zeeuws het patroon van het avonddoekje van haar oma in de verkoop: Avonddoekje Johanna. Het patroon is gemaakt door Ans Baart.

 

Je kunt het patroon inclusief materiaal als pakket bestellen bij Tikkeltje Zeeuws. 

Wij zijn inmiddels al een poosje achter de schermen bezig om meer te weten te komen over de herkomst van avonddoekjes - zowel in verhalen als in beeldmateriaal. Maar natuurlijk ook om doekjes te verzamelen én om patronen uit te schrijven. (En oh.. wat is dat weer ontzettend leuk!!)

Want niet alleen voor streekdracht draagsters zijn deze doekjes en hun unieke patronen reuze interessant; ook zijn ze bij uitstek geschikt om mee te nemen naar onze tijd en er moderne varianten van te maken!