Het meisje dat zo opgewekt op deze ansichtkaart staat
afgebeeld heet Lena Bliek. Haar naam staat keurig op de achterkant vermeld. Lena,
boerendochter uit Nieuwland (Walcheren) draagt op deze afbeelding, zo is terug
te lezen, de kleurrijke kleding van haar grootmoeder. Enige jaren geleden al kregen we deze kaart in handen. Het
verwonderde ons dat dit jonge meisje was afgebeeld in een kleurrijk kostuum, zoals
dat rond 1800 op Walcheren werd gedragen, lang voor de tijd van de fotografie.
De foto van Lena blijkt gemaakt te zijn in 1894, ruim
tachtig jaar nadat de kleding die ze draagt in de mode was. Lena is op het
moment dat de foto gemaakt wordt nog maar vijftien jaar oud. Onbevangen kijkt
ze de camera in van fotograaf C.W. Bauer te Middelburg. Het schitterende
kostuum dat ze draagt, al decennia lang door haar familie gekoesterd en zelden of
nooit uit het kabinet gehaald, past haar precies.
Het zal ergens in het voorjaar van 1894 geweest zijn dat
Lena, samen met nog vijfendertig anderen van goeden huize, wordt gevraagd om die zomer in
de lokale klederdracht te worden voorgesteld aan koningin Emma en prinses
Wilhelmina, die een bezoek aan Middelburg zullen brengen. Ter ere van deze
heugelijke dag krijgen Emma en Wilhelmina bovendien een album aangeboden met
een complete serie foto-afdrukken van alle zesendertig deelnemers:
'Zeeuwsche
kleederdrachten, herinneringen aan het bezoek van Hare Majesteit de Koningin en
Hare Majesteit de Koningin-regentes aan het eiland Walcheren 21 augustus 1894'.
Van alle deelnemers worden ook afzonderlijke foto’s gemaakt.
Hierdoor kunnen wij nu precies zien hoe men zich op zijn paasbest vertoonde aan
het eind van de negentiende eeuw, en hoe kleding en sieraden in die tijd gedragen
werden. Maar wat vooral uniek is, is dat Lena kleding draagt die nog veel ouder
is, namelijk uit het eind van de achttiende eeuw, een tijd waar geen
fotomateriaal van bestaat.
We zijn benieuwd naar de herkomst van dit kostuum: van wie zou
deze kleding oorspronkelijk geweest zijn? Met behulp van Zeeuwen Gezocht duiken
we in de stamboom van Lena Bliek. Als snel vinden we dat Lena’s moeder, Janna
Verhulst (1850-?) en haar voorouders uit Wissekerke (Noord-Beveland) afkomstig zijn. In 1871 trouwt Janna Verhulst met Anthonis Bliek (1847-?)
van Nieuwland. Omdat Lena een Nieuwlands kostuum draagt zoeken we verder in de
stamlijn van haar vader Anthonis.
Dan ontdekken we iets bijzonders. Zowel Anthonis’
grootmoeder van vaders kant, als zijn grootmoeder van moeders kant komen uit
hetzelfde gezin; zij waren zusters! Anthonis’ ouders zijn Adriaan Bliek (1800-1875) – landbouwer
en burgemeester van Nieuwland - en Maatje Bak (1803-1894), die dienstmeid was voordat
ze trouwde en uiteindelijk achttien kinderen op de wereld zette.
Adriaan Blieks moeder is Catharina Adriaanse de Kraker (1772-1832)
en de moeder van Maatje Bak Jacoba Adriaanse de Kraker (1769-?). Het lijkt erop
dat we de bron van het kostuum gevonden hebben. De gezusters Catharina en
Jacoba zijn van goede komaf: hun vader Adriaan de Kraker (1738-1808) was naast
landbouwer ook Schout van Nieuwland, en zij waren zijn enige twee kinderen.
Om precies te kunnen bepalen aan wie het oorspronkelijke
kostuum behoord zou kunnen hebben gaan we rekenen. Als de kleding gedateerd
wordt rond ca 1790, dan moet Lena’s grootmoeder Maatje Bak nog geboren worden
(zij is van 1803). Van haar kan de kleding dus niet zijn geweest.
Overgrootmoeder Catharina de Kraker is in 1790 achttien jaar oud, haar zuster
Jacoba de Kraker eenentwintig. Het lijkt er op dat de kleding dus afkomstig is
van één van de twee gezusters de Kraker. Lena draagt op de ansichtkaart dus
niet de kleding van haar grootmoeder, zoals verklaard wordt, maar van één van
haar overgrootmoeders. Betovergrootvader Adriaan de Kraker was, zoals
gezegd,naast landbouwer ook Schout van Nieuwland. Hij moet zeker een belangrijk
man geweest zijn, wat een verklaring kan geven voor het gebruik van de rijke stoffen
en dure sieraden. Ook is de kleding opvallend smal van maat. Dit kan een
aanwijzing zijn dat de kleding in de periode 1790-1800 gedragen is door een
jonge vrouw.
Wij zijn niet alleen benieuwd naar de herkomst van het kostuum
van Lena Bliek. Ook de labedissen die zij draagt trekken logischerwijze onze
aandacht.
Tijdens onderzoek naar Zeeuws breiwerk in het depot van het
Zeeuws Museum kunnen we tot onze grote vreugde de originele labedissen in het
echt bewonderen. Met toestemming van het Zeeuws Museum mogen wij in deze
blogpost bovenstaande foto’s met jullie delen. Op de foto’s is haast niet te
zien hoe fijn, en hoe prachtig ze in werkelijkheid zijn!
Vanwege haar voorliefde voor de oude Walcherse
streekdrachten deed ook Sylvia van Dam Merret uit Veere een aantal jaar geleden
onderzoek naar het kostuum van Lena Bliek, en dan met name naar het stiklief en de
labedissen. Ook Sylvia liet zich inspireren door de prachtige zijden labedissen
en breide met de hand gelijkende reproducties. De wol is wat dikker en
handmatig breien geeft wat grover effect; desondanks zijn het schitterende
replica’s geworden!
Stichting Het Walchers Costuum gebruikt de reproducties die
Sylvia breide tijdens klederdrachtshows voor publiek. Ze vallen áltijd op, en
er wordt áltijd gevraagd of er ook een patroon van bestaat. Sylvia heeft indertijd
al breiend, ‘op zicht’, dit paar gelijkende exemplaren nagemaakt: een breipatroon
bestond, en bestaat er niet van.
Wellicht dat wij ons in de toekomst ooit nog eens zullen
wagen aan het ontwikkelen van een breipatroon van deze labedissen. De originele exemplaren
zijn machinaal gebreid, en daardoor is haast niet mogelijk om ze in dezelfde
naalddikte met de hand na te breien. Het uitwerken van de reproducties van
Sylvia is wel een optie, maar dan een zeer intensieve en tijdrovende.
Gelukkig hebben we ook góed nieuws te melden: het
ajourmotief van de labedisssen van de (over-)grootmoeders van Lena Bliek hebben
wij verwerkt in twee blokken van Het Beddengoed van Tante Zoet: een welverdiend
eerbetoon aan uniek Zeeuws breiwerk uit lang vervlogen tijden.
