Pronte Wuuven: Broodplank en hoe Zeeuws is iets eigenlijk?

Foto: privécollectie

Eén van onze vaders heeft de volgende herinnering: tijdens een schoolvakantie mocht hij bij een vriendje gaan spelen op de boerderij. Aan het einde van de ochtend was het tijd om te gaan eten. Op sommige boerderijen namen de landarbeiders een stuutezak mee. In die stuutezak zat een stuutemaele, de boterham voor 'tussen de middag'.

Zo niet bij dit vriendje. De moeder des huizes had een stem als een klok en als haar stem niet hard genoeg was luidde moeders een bel die bij de achterdeur hing. Dat was het sein dat het eten op tafel stond en dat iedereen geacht werd om op zeer korte termijn aan diezelfde tafel te verschijnen.
Als iedereen er was werd het brood gesneden. Moeders vroeg aan onze pa hoeveel boterhammen hij zou lusten. Dat waren er wel twee of drie, zo was het antwoord.
Moeders ging aan het snijden. Tot zijn grote schrik werd het brood niet langs de korte kant - van boven naar beneden - verdeeld, maar werd het tegen de borst overlangs van voor naar achter in enorme boterhammen gesneden...

Deze moeder gebruikte geen broodplank, maar haar borst om het brood op te laten steunen. In het midden van de 20e eeuw was het heel gewoon dat een keuken een uittrekbare broodplank had. De plank had de breedte van een kastje en zat net onder het aanrecht. Aan een knop trok je de plank naar buiten.  Als er een broodmaaltijd op tafel moest komen werd die uitgeschoven, de boterhammen gesneden en de plank verdween na gebruik weer onder het aanrecht.

Uittrekbare broodplank
Foto: herkomst onbekend

Dat soort uitschuifbare broodplanken zijn nog steeds heel gewoon in verschillende landen, wij vonden ze in de keukens van Scandinavische landen. In Nederland zijn ze volgens ons verdwenen, nu veel mensen het brood gesneden kopen bij de bakker.

Wat hebben een broodplank en het GeriefGoed eigenlijk met elkaar te maken? Als gebruiksvoorwerp niet zo veel (alhoewel het het ook al over de flessenlikker en de kaasschaaf hebben gehad). Maar dat de uittrekbare broodplank geen typisch Nederlands verschijnsel is (net zo min als die kaasschaaf) toont aan dat dingen die we als 'streekgebonden' beschouwen dat helemaal niet hoeven te zijn. Kijk maar naar de haakmutsen, we trekken de conclusie al in deze blogpost, maar het geldt ook  voor de kapertjes.
Die kapertjes is voor ons nog steeds een betrekkelijk onbekend fenomeen. We vinden ze in Zeeland niet veel, maar ze werden blijkbaar wel gedragen. Maar was dat dan als streekdracht-kledingstuk of als 'algemene mode'? We hopen er over niet al te lange tijd meer over te kunnen melden. En: als er iemand is die ons verder kan helpen dan houden we ons aanbevolen! 

Dat vrouwen hun ideeën voor avonddoekjes, haakmutsen en labedissen niet alleen in de kerk opdeden (zittend achter de buurvrouw die zo goed kon haken) kunnen jullie zien in deze uitzending van Omroep Zeeland van vrijdag 25 maart. De komende tijd is er elke week een nieuwe aflevering te zien. 

Zin gekregen om ook iets te breien of te haken? Patronen van avonddoekjes, maar ook van de moderne varianten vinden jullie in de webshop. En als je het garen aanschaft in de winkel van Jeanet (in Arnemuiden of online) dan krijg je van haar het patroon er gratis bij!!

Pronte Wuuven: Het naadje van de kous

In de serie 'Er was eens' op ons blog over Zeeuwse visserstruien schreven we al dat we leuke en opmerkelijke zaken ontdekten over 'Zeeuws' breiwerk en breiwerk in het algemeen. Het was (en is) voor ons alleen een beetje lastig om te besluiten wáár - op welk blog - we over onze wetenswaardigheden gaan schrijven. Het lijkt er namelijk op dat wat we eerst als twee aparte onderwerpen zagen steeds dichter naar elkaar toe kruipt.

Immers, is een visserstrui alléén een visserstrui of is het toch ook streekdracht? Wij denken op dit moment: een visserstrui is een visserstrui en is ook een onderdeel van de streekdrachten. In de loop van de tijd kunnen jullie met ons meelezen hoe we daarbij komen.

Bron: Google e-books

Bij onze speurtocht naar de trui van Michiel kwamen we dit boekje tegen: Praktische handleiding voor onderwijzeressen der aanvangs- of kinderscholen en die der vrouwelijke handwerken voor jeugdige meisjes  van Alberdina Woldendorp uit 1827. Je kunt het boekje hier vinden.

Kapertje aan de kust

Deze week hadden we bestuursvergadering, online zoals zoveel vergaderingen tegenwoordig (moeten) plaatsvinden. Het grote voordeel is dat we geen reistijd en -kilometers hebben, we wonen ruim 60 km van elkaar. Het hele grote nadeel is dat we elkaar inmiddels al een jaar niet meer fysiek hebben gesproken.

We kunnen er lang en kort over praten, het is zoals het is...precies zoals Jeanet ook aangeeft op haar blog.
Helaas hebben we moeten besluiten om heel dit kalenderjaar niet deel te nemen aan activiteiten, beurzen, handwerkdagen en ook geen lezingen en presentaties te geven. We hopen met heel ons hart dat 2022 een ander jaar mag worden.

Toch is het niet alleen kommer en kwel. Met de beperkte beschikbare middelen die er nu zijn proberen we ons onderzoek zo veel als mogelijk voort te zetten en de resultaten daarvan met jullie te delen.

Eén van de zaken waar we ons in aan het zijn verdiepen is het fenomeen 'kapertje'. We bedoelen hier niet 

ka·per (meervoud: kapers)1(m,v) iem. die een vervoermiddel kaapt2(m) (historisch) schip van zeerovers: er zijn kapers op de kust er zijn meer gegadigden

(Van Dale gratis woordenboek)

Bijna verdwenen in de mist van de tijd was de kaper ook iets heel anders, namelijk een kledingstuk.
Hoe komen we daar nu weer bij zullen jullie je afvragen. Het ging als volgt:
In digitale zoektochten vinden we in het archief van het Nederlands Openluchtmuseum al enige tijd geleden deze muts, gedragen door een meisje op Zuid-Beveland:

Collectie: Nederlands Openluchtmuseum

Voorspoed en tegenslag

Soms.. lopen wij per ongeluk tegen breiwerk aan dat vervolgens een heel eigen leven gaat leiden. Het begint bijvoorbeeld met een excursie naar een oude boerderij, en voordat we het weten zijn we niet alleen heftig aan het breien geslagen, maar doen we uitgebreid stamboomonderzoek, hebben we twee hartstikke leuke gesprekken met een beleidsmedewerker van Het Zeeuws Landschap, en ontstaat er zomaar als vanzelf een modern patroon geïnspireerd op origineel breigoed.

Hoe leuk wil je het hebben!

Maar soms.. soms loopt onderzoek ook níet, zoals je dat graag zou willen. Zo zijn we al een hele tijd op zoek naar foto’s van Maatje Minnaar uit Kloetinge. We zoeken een foto van haar omdat we vermoeden dat zij hoogstwaarschijnlijk ofwel de draagster, ofwel ook de maakster is geweest van labedissen Mijntje (weten jullie nog, die in de Landleven kwamen te staan). En wát we ook proberen: het lukt ons maar niet om in direct contact te komen met mensen uit haar familie. We doen oproepjes online, we sturen mailtjes, we benaderen buren van mensen die wellicht.. en ga zo maar door. Maar helaas, er komt geen reactie terug. Niks, nada.

Misschien moeten we na zoveel pogingen de conclusie trekken dat het er niet in zit, en dat het ons gewoonweg niet gaat lukken. En misschien moeten we het hier dan ook bij laten. Soms zit het mee, soms zit het tegen! Dat is niet alleen zo in het echte leven, maar ook bij ons onderzoek.

Soms loopt het in het echte leven ook niet zoals we zouden willen, verwachten of hopen. Nu de regering een totale lock-down heeft afgekondigd levert dat voor iedereen verstrekkende gevolgen op. Dit geldt ook voor ons, zowel privé als zakelijk. De fysieke winkel van Jeanet in Arnemuiden mag niet meer open: dit geeft haar veel zorgen en vraagt de nodige aanpassingen! Gelukkig heeft Jeanet tevens een webshop, en je kunt haar áltijd telefonisch of via de mail benaderen voor het kopen van wol, brei- en haakboeken, en handwerkbenodigdheden. Dus: als je nog wat mooie wolletjes nodig hebt voor de wintertijd, schroom dan niet om haar te bellen of mailen! Je zou haar tevens zomaar kunnen helpen deze winter financieel goed door te komen!

Wij wensen iedereen sterkte de komende periode, sterkte met álles wat door de covid-epidemie en de lock-down op je pad komt. Wij zelf gaan er even tussenuit en nemen Kerstverlof. Een ieder, ondanks alle beperkingen en zorgen, toch heel fijne kerstdagen, en een GEZOND, creatief en gelukkig 2021 gewenst!!

Nazomer en een vreemd begin

Zooo… daar zijn we weer! Na een welverdiende zomer zijn we inmiddels in september aanbeland, tijd om weer aan de slag te gaan met ‘Tante Zoet’ en ‘de Zeeuwse visserstruien’. Hopelijk heeft iedereen een gezonde, fijne en creatieve zomer gehad; aan het weer heeft het zeker niet gelegen!

Normaliter is deze periode de tijd waar wij, Anja, Stefanie en Jeanet, gaan brainstormen voor het komende seizoen: welke leuke handwerkactiviteiten willen wij gaan organiseren, bij welke markten en beurzen willen we ons aansluiten, en wat gaan we nog meer voor leuke dingen bedenken om in contact te komen met onze lezers en breiers…

Helaas is het corona-virus nog steeds onder ons, en we vrezen dat dit nog lange tijd zo zal blijven. We hadden er dus eigenlijk niet eens zo heel veel tijd voor nodig om te beslissen dat wij in ieder geval tot de zomer van 2021 geen lezingen en presentaties gaan houden, niet op markten en beurzen gaan staan en geen handwerkdagen gaan organiseren. Heel erg jammer natuurlijk, maar de gezondheid van een ieder staat bovenaan!

Dit betekent natuurlijk niet, dat we níks meer gaan doen. Wij blijven doorgaan met onze zoektocht naar brei- en haakwerk uit de Zeeuwse streekdrachten en visserstruien, en wij blijven onderzoek doen naar de achtergronden en oorsprong van de gebreide en gehaakte kledingstukken die we ontdekken. We gaan door met het ontwikkelen van patronen van deze stukken en we proberen zoveel mogelijk digitaal in contact te komen met de mensen die ons verder kunnen helpen met achtergrondinformatie en interessante verhalen.

Het zal allemaal wat anders gaan dan we gewend zijn. We zullen ons nog meer moeten verdiepen in de digitale mogelijkheden om in gesprek te gaan met mensen. Geen bezoeken meer bij mensen thuis, en oh.. wat zullen we dat missen! Want juist tijdens die gesprekken in de thuissituatie komen vaak de meest mooie juweeltjes en verhalen boven water!

Omdat we niet meer actief op pad gaan doen we hierbij meteen een eerste digitale OPROEP: wil iedereen die oude foto’s bezit van familie in Zeeuwse dracht deze eens nauwlettend doorkijken? Wij zoeken namelijk vrouwen die gebreid goed dragen, zoals gebreide jakken en werkvestjes. Vaak werden deze gedragen tijdens de dagelijkse werkzaamheden thuis of op het land. We zien ze zelden of nooit op foto, want voor de foto verkleedden vrouwen zich graag op z’n prontst. Dus: wie helpt mee zoeken? Er moeten toch ergens afbeeldingen zijn van vrouwen die dit aan hebben?

Alvast bedankt voor jullie hulp!!!

Als voorbeeld deze foto, van die we van internet plukten. Helaas is ons de fotograaf en bron onbekend, anders hadden we die hier graag vermeld.

We zullen regelmatig van ons laten horen, al is dat misschien wat minder frequent dan jullie van ons gewend zijn. Hou onze blogs en de Facebookgroep in de gaten voor de voortgang van ons project, verhalen en nieuwtjes.

Snel...en een oproep

Snel, supersnel kregen we een reactie van het Libelle informatiecentrum op onze vraag over de schoudercape (vanaf nu noemen wij het een 'avonddoekje') uit Libelle nummer 52 van 1951.

Men kan ons niet verder helpen, het is niet duidelijk óf er nog van de auteursrechten op het patroon gebruik wordt gemaakt en wie dat dan zou doen. Verder wenst men ons veel succes.

En daarmee komen we bij jullie. We willen toch een poging doen om hier duidelijkheid over te krijgen. Daarom:

Wie kent de ontwerpster van het avonddoekje wat in 1951 werd gepubliceerd in Libelle. Het gaat om dit doekje:

Wij zijn benieuwd wie zij is (we gaan er voor het gemak even van uit dat het een vrouw is) en welk contact en contract zij met Libelle had.

Reacties graag alleen per e-mail naar: zeeuwse visserstruien @ gmail.com (en dat zonder alle spaties) of via deze link.

Verder: de kanalen via archieven zoals in de Koninklijke Bibliotheek hebben we al bewandeld. Die tip hoeven jullie ons niet meer te geven.