Pronte Wuuven: Het naadje van de kous

In de serie 'Er was eens' op ons blog over Zeeuwse visserstruien schreven we al dat we leuke en opmerkelijke zaken ontdekten over 'Zeeuws' breiwerk en breiwerk in het algemeen. Het was (en is) voor ons alleen een beetje lastig om te besluiten wáár - op welk blog - we over onze wetenswaardigheden gaan schrijven. Het lijkt er namelijk op dat wat we eerst als twee aparte onderwerpen zagen steeds dichter naar elkaar toe kruipt.

Immers, is een visserstrui alléén een visserstrui of is het toch ook streekdracht? Wij denken op dit moment: een visserstrui is een visserstrui en is ook een onderdeel van de streekdrachten. In de loop van de tijd kunnen jullie met ons meelezen hoe we daarbij komen.

Bron: Google e-books

Bij onze speurtocht naar de trui van Michiel kwamen we dit boekje tegen: Praktische handleiding voor onderwijzeressen der aanvangs- of kinderscholen en die der vrouwelijke handwerken voor jeugdige meisjes  van Alberdina Woldendorp uit 1827. Je kunt het boekje hier vinden.

Het is een interessant boekje en Alberdina blijkt haar tijd ver vooruit. Zo vertelt ze dat het helemaal niet zinvol is om kinderen van vier of vijf jaar naar een handwerkschool te sturen. Kinderen van die leeftijd kunnen zich nog niet zo lang concentreren, hebben meer en vaker instructie nodig en Alberdina vindt dat een kind van die leeftijd beter kan gaan spelen. Verder schrijft ze dat het heel belangrijk is om op de werkhouding van de meisjes te letten zodat zij niet scheef groeien en raadt zij aan om geen stoven (met kooltjes die liggen te smoren -> koolmonoxide?) te gebruiken maar in plaats daarvan een grote kachel in het klaslokaal aan te steken. 

Breischedes bron: Modemuze

In haar boekje lezen we ook dat Alberdina het gebruik van een breischede afraadt, dat een meisje eerst rond leert breien en pas daarna heen en weer gaat breien, eerst een kous breit in katoen, daarna een tabakszak en een reticule (waarom moeten we nu ineens aan een gekleide asbak denken ;-) en als zij het 'holbreiden' (ajour breien) in de vingers heeft en een goede kous kan breiden (met wollen garen) staat het linnen naaijen op het programma.
Het is een curriculum om door een ringetje te halen.

Alle gekheid op een stokje: In dit boekje vinden we nogmaals de bevestiging van wat we al langer vertellen: 'vroeger' breide men eerst en vooral rond. In het boekje vinden we echter  h.e.l.e.m.a.a.l niets over haken. Het blijft een raadsel: wanneer werd het handwerk 'haken' bedacht en algemeen toegepast en waarom werd het - als het ten tijde van Alberdina al bestond - niet als vrouwelijk of nuttig handwerk gezien?
Wie kan ons helpen? We willen namelijk graag het naadje van de kous weten. 

Maar hoe zit dat toch, met dat naadje van die kous?
Als je rond breit - of het een kous is of een visserstrui maakt niet uit - kom je elke ronde langs het begin van de nieuwe toer. Aan dat begin werd (wordt) vaak een naadsteek gebreid; de ene toer brei je die steek recht en de andere toer brei je de steek averecht. Bij een trui valt het begin van de toer meestal in de zij'naad', aan de andere kant van de trui wordt dan ook zo'n naadsteek gebreid. Bij een kous valt de naad middenachter.
Door de bobbeltjes'naad' die zo ontstaat is het eenvoudiger om de toeren te tellen, zeker bij donker garen zoals blauw en zwart. Misschien was het ook voor het 'mooi' en misschien wel voor allebei.

Dat zijn de 'naadjes' (lees: toeren) die kinderen moesten breien voordat ze iets anders mochten gaan doen. Met dat naadje komen we bij de documentaire Pronte Wuuven. Die was voor eerste kerstdag geprogrammeerd bij Omroep Zeeland en een serie over Zeeuwse streekdrachten wordt daar aan 'opgehangen'. Helaas is deze documentaire niet meer terug te kijken.

Voor de serie - die vanaf mei 2022 te zien is bij Omroep Zeeland - werden er in november in de winkel van Jeanet opnames gemaakt. (Dit is ook zo'n voorbeeld: plaats je een dergelijk bericht hier of op het 'andere' blog?) Inmiddels zijn er een aantal afleveringen gereed en we kregen toestemming om die met jullie te delen.
In de komende periode nemen we jullie mee langs de kledingstukken en sieraden die de pronte wuuven zo pront maken.

In de aflevering van deze week:

 

Kleren maken de vrouw: (tussen neus en lippen door) over vrouwen die hun eigen streekdracht blijven dragen als ze verhuizen - we schreven er ook over in ons boek 'Truien bij de vleet'
Zeeuwse sieraden met Piet Minderhoud (wij zijn fan)
Sociale controle en de invloed daarvan op wat je draagt (of het minder worden daarvan) en
Het naadje van de kous van een Westkapelse dijkwerker

Ook eens proberen? Een kous of sok met breien een grote en kleine hiel? Bij het patroon 'Korte kousen Nella' wordt beschreven hoe je dat doet.

Liever een ander motief? Bij de breipakketten met patroon van sokken met schortenbontmotief staat ook precies hoe je moet breien.