Pronte Wuuven: Broodplank en hoe Zeeuws is iets eigenlijk?

Foto: privécollectie

Eén van onze vaders heeft de volgende herinnering: tijdens een schoolvakantie mocht hij bij een vriendje gaan spelen op de boerderij. Aan het einde van de ochtend was het tijd om te gaan eten. Op sommige boerderijen namen de landarbeiders een stuutezak mee. In die stuutezak zat een stuutemaele, de boterham voor 'tussen de middag'.

Zo niet bij dit vriendje. De moeder des huizes had een stem als een klok en als haar stem niet hard genoeg was luidde moeders een bel die bij de achterdeur hing. Dat was het sein dat het eten op tafel stond en dat iedereen geacht werd om op zeer korte termijn aan diezelfde tafel te verschijnen.
Als iedereen er was werd het brood gesneden. Moeders vroeg aan onze pa hoeveel boterhammen hij zou lusten. Dat waren er wel twee of drie, zo was het antwoord.
Moeders ging aan het snijden. Tot zijn grote schrik werd het brood niet langs de korte kant - van boven naar beneden - verdeeld, maar werd het tegen de borst overlangs van voor naar achter in enorme boterhammen gesneden...

Deze moeder gebruikte geen broodplank, maar haar borst om het brood op te laten steunen. In het midden van de 20e eeuw was het heel gewoon dat een keuken een uittrekbare broodplank had. De plank had de breedte van een kastje en zat net onder het aanrecht. Aan een knop trok je de plank naar buiten.  Als er een broodmaaltijd op tafel moest komen werd die uitgeschoven, de boterhammen gesneden en de plank verdween na gebruik weer onder het aanrecht.

Uittrekbare broodplank
Foto: herkomst onbekend

Dat soort uitschuifbare broodplanken zijn nog steeds heel gewoon in verschillende landen, wij vonden ze in de keukens van Scandinavische landen. In Nederland zijn ze volgens ons verdwenen, nu veel mensen het brood gesneden kopen bij de bakker.

Wat hebben een broodplank en het GeriefGoed eigenlijk met elkaar te maken? Als gebruiksvoorwerp niet zo veel (alhoewel het het ook al over de flessenlikker en de kaasschaaf hebben gehad). Maar dat de uittrekbare broodplank geen typisch Nederlands verschijnsel is (net zo min als die kaasschaaf) toont aan dat dingen die we als 'streekgebonden' beschouwen dat helemaal niet hoeven te zijn. Kijk maar naar de haakmutsen, we trekken de conclusie al in deze blogpost, maar het geldt ook  voor de kapertjes.
Die kapertjes is voor ons nog steeds een betrekkelijk onbekend fenomeen. We vinden ze in Zeeland niet veel, maar ze werden blijkbaar wel gedragen. Maar was dat dan als streekdracht-kledingstuk of als 'algemene mode'? We hopen er over niet al te lange tijd meer over te kunnen melden. En: als er iemand is die ons verder kan helpen dan houden we ons aanbevolen! 

Dat vrouwen hun ideeën voor avonddoekjes, haakmutsen en labedissen niet alleen in de kerk opdeden (zittend achter de buurvrouw die zo goed kon haken) kunnen jullie zien in deze uitzending van Omroep Zeeland van vrijdag 25 maart. De komende tijd is er elke week een nieuwe aflevering te zien. 

Zin gekregen om ook iets te breien of te haken? Patronen van avonddoekjes, maar ook van de moderne varianten vinden jullie in de webshop. En als je het garen aanschaft in de winkel van Jeanet (in Arnemuiden of online) dan krijg je van haar het patroon er gratis bij!!