Kapertje aan de kust

Deze week hadden we bestuursvergadering, online zoals zoveel vergaderingen tegenwoordig (moeten) plaatsvinden. Het grote voordeel is dat we geen reistijd en -kilometers hebben, we wonen ruim 60 km van elkaar. Het hele grote nadeel is dat we elkaar inmiddels al een jaar niet meer fysiek hebben gesproken.

We kunnen er lang en kort over praten, het is zoals het is...precies zoals Jeanet ook aangeeft op haar blog.
Helaas hebben we moeten besluiten om heel dit kalenderjaar niet deel te nemen aan activiteiten, beurzen, handwerkdagen en ook geen lezingen en presentaties te geven. We hopen met heel ons hart dat 2022 een ander jaar mag worden.

Toch is het niet alleen kommer en kwel. Met de beperkte beschikbare middelen die er nu zijn proberen we ons onderzoek zo veel als mogelijk voort te zetten en de resultaten daarvan met jullie te delen.

Eén van de zaken waar we ons in aan het zijn verdiepen is het fenomeen 'kapertje'. We bedoelen hier niet 

ka·per (meervoud: kapers)1(m,v) iem. die een vervoermiddel kaapt2(m) (historisch) schip van zeerovers: er zijn kapers op de kust er zijn meer gegadigden

(Van Dale gratis woordenboek)

Bijna verdwenen in de mist van de tijd was de kaper ook iets heel anders, namelijk een kledingstuk.
Hoe komen we daar nu weer bij zullen jullie je afvragen. Het ging als volgt:
In digitale zoektochten vinden we in het archief van het Nederlands Openluchtmuseum al enige tijd geleden deze muts, gedragen door een meisje op Zuid-Beveland:

Collectie: Nederlands Openluchtmuseum

Nu moeten we bekennen dat we zo iets nog nooit hadden gezien én omdat het het enige kapertje was die we tegenkwamen hebben we het opgeslagen ergens in ons achterhoofd en er verder niets mee gedaan. Na enige tijd dook het kapertje weer op: in een beeldgesprek met Jankees Goud - kenner van mutsen en kappen uit vele streekdrachten - kwam het ter sprake. Kapertjes werden in meerdere streken van Nederland gedragen en er werden allerlei versiersels aan toegevoegd. Zelfs opgenaaide plastic hondjes waren in de 20e eeuw niet te gek. Nu worden we nieuwsgierig.

Collectie: Nederlands Openluchtmuseum

Via een ander kanaal komen we opnieuw het fenomeen 'kaper' tegen. We weten niet hoe het jullie vergaat, maar wij bekijken meer series en documentaires dan in de jaren VC (Vóór Corona). In een documentaire-reeks over de ridders en krijgers komt ook de kleding uitgebreid aan bod, niet alleen de bekende kledingstukken zoals helmen en maliënkolders, maar ook wat zij ónder hun helm dragen. Hebben jullie je dat al eens afgevraagd? Wat draagt een krijger/ ridder/ soldaat onder zijn helm? Wij hadden er nog nooit over nagedacht.

En wat is het geval: de 'muts' die een ridder onder zijn (of haar) helm draagt heet een 'kaper' en heeft precies hetzelfde model als het kapertje wat wij eerder al vonden in het Nederlands Openluchtmuseum. Als de naam van dit kledingstuk hetzelfde is als in de 13e eeuw, zou het dan kunnen zijn dat deze muts ruim 700 (!) jaar in gebruik is geweest?

In het Frans heet de kaper een 'coif' en als je daar op zoekt vind je meer informatie dan in het Nederlands. De kaper werd gemaakt zoals een maliënkolder (met metalen ringen), van leer, van gevoerde stof of van linnen. 

We weten dat het kapertje niet typisch Zeeuws is - wij hadden er zelfs nog nooit één gezien - en in verschillende delen van Nederland werd gedragen, maar we worden nu toch wel erg geïntrigeerd. en daarom gaan we terug naar de 20e eeuw:
In de beschrijving van het Nederlands Openluchtmuseum lezen we dat het kapertje zoals hierboven is gedateerd van vóór 1976. Men weet blijkbaar niet wanneer dit exemplaar daadwerkelijk nog werd gedragen.
Dat zou kunnen betekenen dat er misschien nog mensen zijn van onze leeftijd (we zijn inmiddels allemaal de halve eeuw gepasseerd) of ietsje ouder die dit kledingstuk zelf hebben gedragen of weten dat het gedragen werd.

Wie biedt? Reageren kan via dit e-mailadres.