Met of zonder vlêêken - haakmutsen van Schouwen

Zoals beloofd komen we terug op ons bezoek aan Dingeman en Ria in Zierikzee. Weten jullie het nog? Naar aanleiding van het artikel in de Wereldbode over de teruggevonden visserstrui van Zierikzee ontvingen we nóg een telefoontje, afkomstig van Ria. Ze vertelde ons dat ze het krantenartikel had gelezen, en dat ze nog wat oude haakmutsjes hadden liggen, afkomstig uit de familie van Dingeman, We zijn van harte welkom om ze op te komen halen.

Wat aardig, natúúrlijk vinden we dat hartstikke leuk! Dus spreken Anja en Stefanie op een grijze en regenachtige middag bij het echtpaar af in een buitenwijk van Zierikzee. We worden hartelijk verwelkomd en mogen plaats nemen in de woonkamer. Ria en Dingeman zitten beiden op hun praatstoel, en vertellen enthousiast over hun passie voor de Zeeuwse streekdrachten. Jarenlang hebben ze als vrijwilligers meegedaan met Streekdrachtvereniging 'De Arke' en we krijgen leuke foto’s te zien van het echtpaar in dracht. Beiden zijn geboren en getogen op Schouwen - Ria komt uit Zierikzee en Dingeman uit Haamstede - en daar ligt dan ook hun voorliefde wat betreft de klederdrachten. Bovendien zijn beiden verwoede verzamelaars. Dingeman heeft een zeer uitgebreide pennenverzameling (lees: een slaapkamer vól!) en Ria verzamelt van alles aan klein spul dat met de streekdrachten te maken heeft. Aan onderwerpen voor een levendig gesprek dus geen gebrek!

En dan de mutsjes, waarvoor we gekomen zijn; door alle verhalen zouden we ze haast vergeten! Als Ria de mutsjes uit een plastic tasje haalt zien we vier gehaakte mutsjes die behoorlijk vergeeld zijn door ouderdom: twee kindermutsjes en twee haakmutsen voor volwassenen. Dingeman weet niet anders dan dat deze mutsjes van zijn grootmoeder en van zijn jong overleden zusje zijn geweest. Daarom worden ze nog steeds bewaard en gekoesterd. Het overlijden van het zusje heeft veel verdriet veroorzaakt, een verdriet dat nog steeds voelbaar is.

Dingeman en Ria schenken de vier haakmutsjes aan onze stichting. Het ontwikkelen van een patroon voor haakmutsen staat niet bovenaan onze lijst, maar het is wel reuze interessant om te zien hóe, wáár en wannéér deze soort mutsen gedragen zijn op zowel Schouwen, Duiveland, Tholen, St Philipsland, Noord-Beveland en Zeeuws-Vlaanderen.

Onze eerste doel is echter om de mutsjes weer toonbaar te krijgen. Stefanie gaat dan ook voorzichtig aan de slag met een badje met wolwasmiddel. Want, al lijken de mutsjes van katoen gemaakt te zijn, we hebben hier wel te maken met oud textiel, en daar kun je nooit voorzichtig genoeg mee zijn.

We hebben er even flink wat tijd in moeten steken: een wasbeurt of zes! Eerst met een wolwasmiddel om te kijken hoe het materiaal reageert op wasmiddel. Dan een wasbeurt met gewoon witwasmiddel om te zien wat er gebeurt. Een derde wasbeurt met een iets sterker witwasmiddel.. het ergste vuul is er nu wel uit, maar ze zijn nog steeds geel. Dan kiezen we voor grover geschut: HG Witter dan wit: maar nog steeds geen witte mutsjes. Oxy vlekkenwonder dan? Nu begint er langzaam wat te gebeuren. Als laatste proberen we een wat onorthodox middeltje, dat we als tip hebben gekregen van iemand die oude mutsen opknapt: steradent! Jawel, die tabletten voor je gebit. En daarmee krijgen we de mutsen uiteindelijk het meest wit.

Ondertussen gaat Anja op onderzoek uit. Ze vergelijkt foto’s van haakmutsen met elkaar en met overige mutsen uit bepaalde periodes. Een handig naslagwerk hierbij is het boekje ‘HET BREIEN’ van A. Teunisse en A.M. v.d Velden uit 1893 (eerste druk 1886). Anja kijkt hoe ‘de mode’ was in bepaalde perioden, en welke invloed dat had op de streekdrachten in Zeeland.

Terwijl de mutsen liggen te weken in bad doet Stefanie het nodige stamboomonderzoek. Alle grootmoeders en overgrootmoeders van moeders- als van vaderszijde van Dingeman worden in kaart gebracht; we zullen jullie al die namen en data besparen.

Kunnen we nu ook precies achterhalen van wie alle mutsen zijn geweest binnen de familie van Dingeman?

Allereerst kijken we naar de kindermutsjes. Er zijn twee mutsjes: een zonder ‘vlêêken’, en eentje mét ‘vlêêken’ (de uitstekende gehaakte ‘vleugeltjes’ aan de zij- en achterkant van de haakmutsen).

                                                             Kindermutsje gehaakt zonder vlêêken    Kindermutsje gehaakt met vlêêken

Dingemans zusje Marga werd geboren in 1943. In die tijd werd de Schouwse streekdracht al heel lang niet meer gedragen. Het lijkt dan ook zeer onwaarschijnlijk dat de kleine Marga nog een haakmutsje droeg. We gaan er van uit dat deze mutsjes dus ouder zijn. Het zou natuurlijk wel kunnen dan in die jaren van oorlog en schaarste het meisje de mutsjes eens op heeft gehad, uit nood, omdat er even niets anders beschikbaar was, maar daarover hebben we geen informatie kunnen vinden. Het was in ieder geval niet gebruikelijk dat meisjes in de oorlogsjaren nog haakmutsjes droegen. De mutsjes zouden wel gedragen kunnen zijn door de moeder van Dingeman, Pieternella Beije (geboren in 1909), en/of zijn grootmoeder Margrieta Jacoba Ringelberg (geboren in 1870). Vaak werden deze mutsjes doorgegeven van moeder op dochter, totdat de streekdracht definitief verdween.

Dan de haakmutsen voor volwassenen. Als we een en ander op een rijtje zetten komen we tot de voorlopige conclusie dat haakmutsen zonder ‘vlêêken’ waarschijnlijk ouder zijn dan haakmutsen mét vlêêken. Daarom vergelijken we de mutsen mét vlêêken met de beschikbare grootmoeders, en de mutsen zonder vlêêken met de beschikbare overgrootmoeders om op deze wijze tot een mogelijke uitkomst te komen. Een jigsaw puzzel van 5000 stukjes is er niks bij!

                             Haakmuts met vlêêken                            Haakmuts zonder vlêêken 

We kunnen in ieder geval de conclusie trekken dat de mutsen ouder zijn dan men binnen de familie van Dingeman denkt. Hij weet zeker dat de volwassen mutsen afkomstig zijn van zijn grootmoeder van moeders zijde, Margrieta Jacoba Ringelberg. De kans dat de muts zonder vlêêken echter afkomstig is van haár moeder Pieternella van de Velde (geboren 1843) is groter, gekeken naar de mode van die tijd. Dit alles zou chronologisch passen in het hele verhaal. 

Met onze hartelijke dank aan Ria en Dingeman!!