Twee Neeltjes

Neeltje Keur en Neeltje Lokerse: twee Zeeuwse vrouwen die minder dan tien jaar na elkaar werden geboren. Neeltje Keur ziet op 7 februari 1877 het levenslicht in Scherpenisse, op het eiland Tholen. Neeltje Lokerse komt op 13 augustus 1868 ter wereld in Yerseke, op Zuid-Beveland.

Neeltje Keur

Neeltje Lokerse

Allebei de Neeltjes hebben broertjes en zusjes. Zoals vaker in die tijd zijn er veel ‘guus’ (dialect voor ‘kinderen’) in de gezinnen. Bij beide Neeltjes zijn de meesten ervan al gestorven voor ze vijf jaar oud zijn. Hier houden de overeenkomsten grotendeels op.

Foutje.. bedankt!

Even aandacht voor het volgende.
Waar gewerkt wordt maakt men fouten. Gelukkig komt het zelden voor dat we een typefout in onze patronen aantreffen, maar toch.. het kán gebeuren. Daarom hebben we op onze website een speciaal kopje aangemaakt: 'Errata'. Je vindt het onder het hoofdstuk 'Varia' in de blauwe balk bovenaan de pagina.

Foto: Ineke Hart-Berwald

Het laatste Erratum dat is toegevoegd is van Omslagdoek Wanne. Op pagina 6 in de 7e regel van toer 1 van Rand C is per ongeluk een ] in het patroon weggevallen. De juiste plaats van dit haakje staat onder 'Errata' beschreven.

Fijn weekend iedereen en wederom veel breiplezier gewenst!!

Bel, bel

Bel, bel...het was een bijzondere dag vandaag. Vanmorgen vroeg vertrokken we richting Middelburg, bepakt en bezakt met koffers, foto's, tassen; we hadden aan auto vol.

Met een parkeervergunning op zak mochten we met de auto tot aan het bordes van het prachtige stadhuis van Middelburg rijden. Dat moet je normaal eens proberen ;-).

Wat gingen we toch doen, daar in Middelburg in alle vroegte?

Babydekentje vô ’t guusje van Neeltje

Meer dan twee eeuwen Zeeuws breiwerk samengevat in een fantastische woondeken, dat is Het Beddengoed van Tante Zoet. Het Beddengoed bevat dertig ajourmotieven van avonddoekjes, haakmutsjes (gebreid!), kousen, labedissen en slaapmutsen uit de Zeeuwse streekdrachten. Als eerbetoon aan alle Zeeuwse vrouwen die dit prachtige breiwerk maakten of droegen hebben we elk blok de naam van de draagster of maakster gegeven. Dat maakt elk blok niet alleen uniek qua breiwerk, maar ook qua verhaal. Die verhalen zullen hier, op dit blog, met regelmaat voorbij komen.

Eén van de blokken die inmiddels het daglicht heeft gezien heet ‘Neeltje’. Neeltje was de maakster en draagster van een zgn ‘haakmuts’, een daagse muts die voornamelijk gedragen werden op de eilanden Tholen en St Philipsland. Het bijzondere aan Neeltjes haakmuts is dat zij het middengedeelte breide in een schitterend hartjesmotief.

Het verhaal van Neeltje zullen we een andere keer vertellen. Anja liet zich inspireren door het hartjesmotief en ontwierp er een prachtig babydekentje mee. Het dekentje kreeg de naam: ‘Vô ’t guusje van Neeltje’ (Voor het kindje van Neeltje) en is écht een plaatje geworden!

Het babydekentje is gebreid van 100% merino – warm en behaaglijk, super zacht en prima wasbaar -op nld 3.5 mm. Het formaat is 75 x 90 cm, daarom zeer geschikt voor de wagen, een wiegje of om een baby’tje zomaar heerlijk in te wikkelen. De deken heeft een brede rand in gerstekorrel rondom 'motief Neeltje'.

Natuurlijk is dit dekentje ook in eindeloos veel andere kleuren te breien. Bij aankoop van het garen in de (web-)winkel van Jeanet van Blij dat ik Brei krijg je dit unieke patroon gratis! Het losse patroon van dit dekentje is te koop in onze webshop!

Omslagdoek Wanne... het vervolg!

Het is me toch wat met Wanne! We zeiden het al eerder: het ontwikkelen van het patroon van deze omslagdoek was een bijzonder omslachtige klus. Begin september besloten we zelfs om het patroon tijdelijk uit de verkoop te halen, omdat de beschrijving toch niet voor iedereen duidelijk genoeg bleek te zijn.

We gingen opnieuw met Wanne aan de slag. We telden; we telden opnieuw; we overlegden; we haakten ‘proef’ maar... dit alles uiteindelijk niet voor niets!

Al onze inspanningen hebben geresulteerd in een vernieuwde versie van het patroon van Omslagdoek Wanne. De grootste aanpassingen zijn gemaakt in Rand C. Deze rand was door de oorspronkelijke maakster asymmetrisch gehaakt. Ter wille van het haakgemak hebben we de rand zodanig aangepast dat hij nu wel symmetrisch is. Ook zijn er meer controlemomenten ingebouwd, waardoor het makkelijker te controleren valt of je op de goede weg zit tijdens het haakproces.

Wanne in Amore Jeans 160

Wanne in Rowan Fine Tweed

Wanne in Scheepjes Secret Garden (tijdelijk uitverkocht)

Het vernieuwde patroon van Omslagdoek Wanne is te verkrijgen bij Jeanet van Blij dat ik Brei: 

bij aanschaf van het garen krijg je het patroon gratis! 

Het patroon is ook los te koop in de webshop van stichting Zeeuwse Visserstruien.

Gewoon Tine

Over echte tragedies wordt niet gesproken. Daarover zwijg je. Wonden die te groot zijn om gedragen te worden, worden toegedekt om te vergeten. Om te overleven. Verdriet dat té groot is, kan geen uitweg vinden bij mensen die meemaakten, bij hen, die verder moeten leven met smart, diepe pijn en onuitspreekbaar leed.

Als generaties ademtocht voor ademtocht voortschrijden; als zij, die er bij waren en in diepe stilte rouwen steeds ouder worden, en als zonen en dochters, kleinzonen en kleindochters geen vragen stellen, dan kan het zó maar gebeuren dat mensen en gebeurtenissen verdwijnen in de mist van de tijd. Onherroepelijk. Nooit verhaald is nooit geweest, heeft nooit bestaan. Verlorenen zijn zij, voor altijd kwijt. Vervaagd in de mist van de onbekendheid.

Wíe kent Sentina nog? Wíe weet nog haar verhaal? Van alle honderdzevenenvijftig mensen die omkwamen bij de verwoesting van Westkapelle in 1944 was Sentina er één van. Sentina was een dochter, een zus, een echtgenote en moeder van vier. Ze was de oudste uit een groot arbeidersgezin. En, zoals gebruikelijk werd ze niet bij haar doopnaam genoemd, maar Tine. Gewoon Tine.

Tine werd geboren op 23 september 1900 en zij overleed op 3 oktober 1944. Kale feiten, die vertellen dat ze slechts vierenveertig jaar oud is geworden. We zien Tine op een officiële pasfoto. Een wat vermoeid ogende vrouw kijkt met een enigszins starre blik in de verte. Wie was zij? Wie was zij werkelijk? En waarom kennen wij haar verhaal niet?

De labedissen van Lena Bliek

Het meisje dat zo opgewekt op deze ansichtkaart staat afgebeeld heet Lena Bliek. Haar naam staat keurig op de achterkant vermeld. Lena, boerendochter uit Nieuwland (Walcheren) draagt op deze afbeelding, zo is terug te lezen, de kleurrijke kleding van haar grootmoeder. Enige jaren geleden al kregen we deze kaart in handen. Het verwonderde ons dat dit jonge meisje was afgebeeld in een kleurrijk kostuum, zoals dat rond 1800 op Walcheren werd gedragen, lang voor de tijd van de fotografie.

De foto van Lena blijkt gemaakt te zijn in 1894, ruim tachtig jaar nadat de kleding die ze draagt in de mode was. Lena is op het moment dat de foto gemaakt wordt nog maar vijftien jaar oud. Onbevangen kijkt ze de camera in van fotograaf C.W. Bauer te Middelburg. Het schitterende kostuum dat ze draagt, al decennia lang door haar familie gekoesterd en zelden of nooit uit het kabinet gehaald, past haar precies.

Het zal ergens in het voorjaar van 1894 geweest zijn dat Lena, samen met nog vijfendertig anderen van goeden huize, wordt gevraagd om die zomer in de lokale klederdracht te worden voorgesteld aan koningin Emma en prinses Wilhelmina, die een bezoek aan Middelburg zullen brengen. Ter ere van deze heugelijke dag krijgen Emma en Wilhelmina bovendien een album aangeboden met een complete serie foto-afdrukken van alle zesendertig deelnemers:

'Zeeuwsche kleederdrachten, herinneringen aan het bezoek van Hare Majesteit de Koningin en Hare Majesteit de Koningin-regentes aan het eiland Walcheren 21 augustus 1894'.

Van alle deelnemers worden ook afzonderlijke foto’s gemaakt. Hierdoor kunnen wij nu precies zien hoe men zich op zijn paasbest vertoonde aan het eind van de negentiende eeuw, en hoe kleding en sieraden in die tijd gedragen werden. Maar wat vooral uniek is, is dat Lena kleding draagt die nog veel ouder is, namelijk uit het eind van de achttiende eeuw, een tijd waar geen fotomateriaal van bestaat.

We zijn benieuwd naar de herkomst van dit kostuum: van wie zou deze kleding oorspronkelijk geweest zijn? Met behulp van Zeeuwen Gezocht duiken we in de stamboom van Lena Bliek. Als snel vinden we dat Lena’s moeder, Janna Verhulst (1850-?) en haar voorouders uit Wissekerke (Noord-Beveland) afkomstig zijn. In 1871 trouwt Janna Verhulst met Anthonis Bliek (1847-?) van Nieuwland. Omdat Lena een Nieuwlands kostuum draagt zoeken we verder in de stamlijn van haar vader Anthonis.

Dan ontdekken we iets bijzonders. Zowel Anthonis’ grootmoeder van vaders kant, als zijn grootmoeder van moeders kant komen uit hetzelfde gezin; zij waren zusters! Anthonis’ ouders zijn Adriaan Bliek (1800-1875) – landbouwer en burgemeester van Nieuwland - en Maatje Bak (1803-1894), die dienstmeid was voordat ze trouwde en uiteindelijk achttien kinderen op de wereld zette.

Adriaan Blieks moeder is Catharina Adriaanse de Kraker (1772-1832) en de moeder van Maatje Bak Jacoba Adriaanse de Kraker (1769-?). Het lijkt erop dat we de bron van het kostuum gevonden hebben. De gezusters Catharina en Jacoba zijn van goede komaf: hun vader Adriaan de Kraker (1738-1808) was naast landbouwer ook Schout van Nieuwland, en zij waren zijn enige twee kinderen.

Om precies te kunnen bepalen aan wie het oorspronkelijke kostuum behoord zou kunnen hebben gaan we rekenen. Als de kleding gedateerd wordt rond ca 1790, dan moet Lena’s grootmoeder Maatje Bak nog geboren worden (zij is van 1803). Van haar kan de kleding dus niet zijn geweest. Overgrootmoeder Catharina de Kraker is in 1790 achttien jaar oud, haar zuster Jacoba de Kraker eenentwintig. Het lijkt er op dat de kleding dus afkomstig is van één van de twee gezusters de Kraker. Lena draagt op de ansichtkaart dus niet de kleding van haar grootmoeder, zoals verklaard wordt, maar van één van haar overgrootmoeders. Betovergrootvader Adriaan de Kraker was, zoals gezegd,naast landbouwer ook Schout van Nieuwland. Hij moet zeker een belangrijk man geweest zijn, wat een verklaring kan geven voor het gebruik van de rijke stoffen en dure sieraden. Ook is de kleding opvallend smal van maat. Dit kan een aanwijzing zijn dat de kleding in de periode 1790-1800 gedragen is door een jonge vrouw.

Wij zijn niet alleen benieuwd naar de herkomst van het kostuum van Lena Bliek. Ook de labedissen die zij draagt trekken logischerwijze onze aandacht. 

Tijdens onderzoek naar Zeeuws breiwerk in het depot van het Zeeuws Museum kunnen we tot onze grote vreugde de originele labedissen in het echt bewonderen. Met toestemming van het Zeeuws Museum mogen wij in deze blogpost bovenstaande foto’s met jullie delen. Op de foto’s is haast niet te zien hoe fijn, en hoe prachtig ze in werkelijkheid zijn!

Vanwege haar voorliefde voor de oude Walcherse streekdrachten deed ook Sylvia van Dam Merret uit Veere een aantal jaar geleden onderzoek naar het kostuum van Lena Bliek, en dan met name naar het stiklief en de labedissen. Ook Sylvia liet zich inspireren door de prachtige zijden labedissen en breide met de hand gelijkende reproducties. De wol is wat dikker en handmatig breien geeft wat grover effect; desondanks zijn het schitterende replica’s geworden!

Stichting Het Walchers Costuum gebruikt de reproducties die Sylvia breide tijdens klederdrachtshows voor publiek. Ze vallen áltijd op, en er wordt áltijd gevraagd of er ook een patroon van bestaat. Sylvia heeft indertijd al breiend, ‘op zicht’, dit paar gelijkende exemplaren nagemaakt: een breipatroon bestond, en bestaat er niet van.

Wellicht dat wij ons in de toekomst ooit nog eens zullen wagen aan het ontwikkelen van een breipatroon van deze labedissen. De originele exemplaren zijn machinaal gebreid, en daardoor is haast niet mogelijk om ze in dezelfde naalddikte met de hand na te breien. Het uitwerken van de reproducties van Sylvia is wel een optie, maar dan een zeer intensieve en tijdrovende.

Gelukkig hebben we ook góed nieuws te melden: het ajourmotief van de labedisssen van de (over-)grootmoeders van Lena Bliek hebben wij verwerkt in twee blokken van Het Beddengoed van Tante Zoet: een welverdiend eerbetoon aan uniek Zeeuws breiwerk uit lang vervlogen tijden.